Czy ogranicznik prędkości w samochodzie to tylko opcjonalny gadżet, czy już obowiązek? Sprawdź, jak działa, kiedy musisz go mieć i dlaczego jego obecność może wpłynąć nie tylko na Twoje bezpieczeństwo, ale i portfel.

Czym jest ogranicznik prędkości?

Ogranicznik prędkości to system elektroniczny lub mechaniczny w samochodzie, który pozwala kierowcy ustawić maksymalną prędkość, jakiej pojazd nie może przekroczyć - nawet przy mocniejszym dociśnięciu pedału gazu. Nie chodzi o utrzymywanie stałej prędkości, ale do zabezpieczenia się przed jej niezamierzonym przekroczeniem, np. w terenie zabudowanym lub w okolicy szkół.

Ogranicznik prędkości to zatem nie tempomat. Ten ostatni utrzymuje bowiem zadaną prędkość bez konieczności naciskania gazu, ale pozwala na jej przekroczenie, jeśli kierowca to zrobi. Ogranicznik natomiast działa niczym wirtualna bariera - sygnałem dźwiękowym lub wibracją informuje kierującego o tym, że zbliża się do ustawionego limitu i uniemożliwia dalsze przyspieszanie.

Dzięki tej funkcji można skupić się na jeździe, nie martwiąc przy tym o przypadkowe naruszenie przepisów i narażenie się na mandat.

Jak działa ogranicznik prędkości i jak go ustawić?

Ogranicznik działa na zasadzie elektronicznego nadzoru nad układem przyspieszenia pojazdu. Gdy ustawisz maksymalną prędkość (np. 90 km/h), system monitoruje wartości z czujników pedałów gazu oraz aktualną prędkość pojazdu. Jeśli kierowca spróbuje przekroczyć ustalony limit, system automatycznie ogranicza dopływ paliwa lub zmienia ustawienia przepustnicy, uniemożliwiając dalsze przyspieszenie.

W nowych samochodach system ograniczania prędkości działa w ramach elektronicznej ingerencji w pracę silnika, ale nie wpływa na jego ogólną moc, czyli nie obniża osiągów dopóki nie zostanie osiągnięta graniczna prędkość.

Większość ograniczników to systemy aktywowane ręcznie przez kierowcę. W jaki sposób? Ma do dyspozycji przyciski na kierownicy lub manetce, którymi reguluje limit. W każdej chwili może go zwiększyć, zmniejszyć lub całkowicie wyłączyć ogranicznik.

Inteligentny ogranicznik prędkości w samochodzie (ISA)

Intelligent Speed Assistance to zaawansowany system wspomagający kierowcę. Dostosowuje prędkość pojazdu do ograniczeń na znakach drogowych w sposób automatyczny. W przeciwieństwie do ogranicznika ręcznego inteligentny system sam rozpoznaje limity i reaguje na nie w czasie rzeczywistym.

ISA wykorzystuje czujniki GPS i kamery zamontowane w samochodzie. Te urządzenia skanują znaki drogowe i analizują dane z map. Jeśli kamera wykryje ograniczenie do 50 km/h, a pojazd porusza się szybciej, system ostrzeże kierowcę. W niektórych wersjach ISA może zmniejszyć moc silnika, aby ograniczyć prędkość bez udziału kierującego.

Uwaga! Inteligentny ogranicznik nie spowoduje gwałtownego hamowania. Działa płynnie, a kierowca ma zwykle możliwość chwilowego ominięcia ograniczenia, np. w sytuacji awaryjnej. Domyślnie jednak system ma za zadanie utrzymać pojazd w dopuszczalnym zakresie prędkości.

Czy ogranicznik prędkości jest obowiązkowy?

Od 6 lipca 2022 roku ISA to technologia, którą miał uwzględniać już każdy producent samochodów na terenie Unii Europejskiej. Przewidziano w tym przypadku 2 lata okresu przejściowego, w którym mieli oni dostosować ją do starszych aut albo odświeżyć wachlarz modeli.

W tym momencie każdy samochód sprzedawany jako nowy i homologowany w UE musi być wyposażony w inteligentny ogranicznik prędkości. Wprowadzeniu tej regulacji przyświecał cel ograniczenia liczby wypadków drogowych i kolizji, a więc zwiększeniu bezpieczeństwa na drodze.

Ograniczniki prędkości w autobusach i pojazdach ciężarowych

W pojazdach o masie całkowitej powyżej 3,5 tony system ograniczania prędkości był obowiązkowy od dawna. Zgodnie z przepisami obowiązującymi na terenie UE i w Polsce te samochody muszą być wyposażone w homologowane ograniczniki prędkości. Dla ciężarówek limit wynosi 90 km/h, a dla autobusów - 100 km/h.

Montaż urządzeń został określony w Ustawie Prawo o ruchu drogowym oraz przez właściwe dyrektywy unijne:

  • dyrektywę 92/6/EWG,
  • dyrektywę 2002/85/WE zmieniająca 92/6/EWG wprowadzona z dniem 05/11/2002.

Przepisy nakazują kierowcom aut ciężarowych:

  • obowiązkowy montaż ograniczników prędkości w pojazdach,
  • dbanie o stan techniczny urządzenia,
  • okazywanie dokumentacji technicznej ogranicznika w sytuacji kontroli,
  • dostosowywanie ustawień urządzenia do regulacji w danym kraju.

Policja oraz Inspekcja Transportu Ruchu Drogowego mogą weryfikować, czy:

  • ogranicznik działa poprawnie,
  • urządzenie nie zostało zmodyfikowane czy zresetowane,
  • historia prędkości z tachografu zgadza się z limitami ustawionymi w ograniczniku.

Za naruszenia grożą wysokie mandaty, a także kary administracyjne dla firm transportowych – w skrajnych przypadkach nawet utrata licencji przewoźnika.

Jakie są korzyści z używania ogranicznika?

Stosowanie ograniczników ma pozytywny wpływ na bezpieczeństwo w ruchu drogowym, ale też na efektywność działalności firm z branży logistycznej. Oto największe zalety tego rozwiązania:

  • Większe bezpieczeństwo na drodze - ograniczniki mogą obniżać ryzyko wypadków, ponieważ stałe ograniczenie prędkości umożliwia skrócenie drogi hamowania, zmniejsza ryzyko utraty panowania nad pojazdem oraz wydłuża czas na reakcję kierowcy w niebezpiecznych sytuacjach.
  • Oszczędność paliwa - jazda z ograniczoną prędkością przekłada się na niższe spalanie. Dla firm zarządzających dużą flotą pojazdów to realna możliwość zmniejszenia kosztów eksploatacyjnych.
  • Oszczędność w portfelu dzięki przestrzeganiu przepisów - brak, niesprawność lub manipulowanie ustawieniami ogranicznika może skutkować surowymi karami– od wysokich mandatów po zatrzymanie dowodu rejestracyjnego.
  • Korzyści dla środowiska - ograniczenie prędkości prowadzi do zmniejszenia emisji spalin, w tym CO₂ i tlenków azotu. Dzięki temu transport drogowy staje się bardziej ekologiczny, co ma ogromne znaczenie w dobie walki ze zmianami klimatycznymi i zaostrzających się norm środowiskowych.
  • Większy komfort jazdy - stała prędkość to także większy komfort pracy kierowcy i podróży pasażerów. Mniej gwałtownych manewrów oznacza mniejsze zmęczenie kierowcy i spokojniejszy przebieg jazdy – ma to szczególne znaczenie w przypadku autobusów realizujących dalekobieżne trasy.

Czy stosowanie ograniczników w pojazdach ma wady?

Choć ograniczniki prędkości pełnią kluczową rolę w poprawie bezpieczeństwa i efektywności transportu drogowego, ich stosowanie może również wiązać się z pewnymi ograniczeniami i wyzwaniami – zwłaszcza w kontekście specyfiki pracy kierowców oraz logistyki przewozów.

Takie urządzenia elektroniczne blokują czasami możliwość dynamicznego reagowania na sytuacje w ruchu drogowym. Ogranicznik uniemożliwia przekroczenie zaprogramowanej prędkości, co może być problematyczne np. podczas wyprzedzania innych pojazdów poruszających się zbliżoną prędkością. W rezultacie manewr może trwać dłużej i zwiększać ryzyko sytuacji kolizyjnej – zwłaszcza na drogach jednojezdniowych lub ekspresowych.

Ograniczenie prędkości może wydłużyć całkowity czas przejazdu, szczególnie w sytuacjach, gdy droga pozwalałaby na bezpieczną jazdę z wyższą prędkością. Dla firm logistycznych oznacza to konieczność dokładniejszego planowania tras i czasu dostaw – co w realiach transportu just-in-time (np. dostawy do fabryk) może stanowić spore wyzwanie operacyjne.

Choć nowoczesne ograniczniki prędkości są stosunkowo trwałe, ich instalacja i regularna kalibracja generują dodatkowe koszty. W przypadku awarii może być konieczna interwencja w system elektroniczny pojazdu, co bywa czasochłonne i wymaga odpowiedniego zaplecza serwisowego. Ponadto niektóre starsze modele pojazdów wymagają dodatkowych przeróbek, aby można było zamontować urządzenie zgodnie z przepisami.